Januar je dobio ime po Janusu, rimskom božanstvu početka i kraja, zaštitnika vrata i ulaza. To je mesec kada se srpska zajednica na Kosovu seća tragično nastradalog političara Olivera Ivanovića, čoveka neverovatne energije kojom je ohrabrivao lokalne Srbe da prežive teške izazove sa kojima se ova zajednica suocava poslednjih četvrt veka. Međutim, ovaj januar je teži nego svi prethodni zajedno
Vlada Albina Kurtija je iskoristila prazničnu pauzu da izvrši snažan pravni i institucionalni pritisak na preostalu srpsku zajednicu na Kosovu sa krajnjim ciljem zaokruživanja suvereniteta u srpskim sredinama i iseljavanja Srba do nivoa da više ne predstavljaju politički faktor na Kosovu. Pritisak je naročito izražen u opštinama sa srpskom većinom na severu Kosova, ali i u svim ostalim delovima Kosova gde žive Srbi.
Ovog januara Vlade Kosova istovremeno vrši pritisak na nekoliko frontova, od oduzimanja srednjovekovnih crkava Srpske pravoslavne crkve pod tvrdnjom da su to rimo-katoličke bogomolje, preko aktivnog lobiranja protiv ukidanja viza za pasoše Koordinacione uprave MUP-a Srbije kojima se služe građani Srbije sa prebivalištem na Kosovu, pa sve do rušenja bilborda sa slikama počasnih građana Zvečana i upada u prostorije Privremenih organa opština koje rade u srpskom sistemu.
Među svim odlukama koje se ovih dana donose u Prištini najviše se izdvaja odluka Upravnog odbora Centralne banke Kosova (CBK) od 27. decembra 2023. godine kojom se ukida transport i upotreba dinara na prostoru Kosova. Bez obzira na to što je evro proglašen zvaničnom valutom na Kosovu, upotreba dinara u srpskim sredinama i drugim manjinskim zajednicama (npr. u Gori) je tolerisana svih ovih godina od dolaska UNMIK-a i KFOR-a, tj. od 1999. godine. Opstanak srpske (i drugih) zajednica na Kosovu direktno zavisi od novca koji u dinarskoj valuti dolazi iz Srbije. Ovaj novac takođe omogućava rad institucija Republike Srbije koje funkcionišu na Kosovu u oblasti zdravstva, školstva, socijalne zaštite, opštinskih usluga, kulture i sporta, ali i funkcionisanju ekonomije koja je uglavnom zasnovana na sitnu trgovinu i uslužni sektor. Procenjuje se da se oko 40,000 plata i 32,000 penzija isplaćuje iz Srbije, kao i oko 10,000 korisnika socijalne pomoći i oko 5,000 poljoprivrednih gazdinstava.
Opstanak srpske (i drugih) zajednica na Kosovu direktno zavisi od novca koji u dinarskoj valuti dolazi iz Srbije. Ovaj novac takođe omogućava rad institucija Republike Srbije koje funkcionišu na Kosovu u oblasti zdravstva, školstva, socijalne zaštite, opštinskih usluga, kulture i sporta, ali i funkcionisanju ekonomije koja je uglavnom zasnovana na sitnu trgovinu i uslužni sektor
U zbiru, negde oko 87,000 ljudi prima platu u dinarima, što je ogroman broj imajući u vidu da se srpska zajednica procenjuje na oko 100-120,000 osoba. Mnogi od njih primaju novac na ruke jer žive u sredinama gde nema banaka, ili su fizički onemogućeni da mogu doći do banke (penzioneri, socijalni slučajevi, korisnici iz dalekih ruralnih sredina).
Od funkcionisanja srpskih institucija zavise i ljudi koji ne primaju platu u dinarima, npr. oni koji rade u kosovskim institucijama ili međunarodnim organizacijama, ali im deca idu u srpske škole ili se pak leče u srpskim bolnicama. U srpskim sredinama ne postoji alternativa institucijama koje se finansiraju od strane Srbije, to su jedine škole koje obrazuju decu ili leče narod na srpskom jeziku, jedina komunalna preduzeća koja brinu o čistoći, jedine kulturne i sportske ustanove.
Otuda se može reći da su svi Srbi koji žive na Kosovu, ali i mnogobrojni pripadnici drugih etničkih zajednica (Goranci, Bošnjaci, Romi, poneki Albanci, ali i osobe iz mešovitih brakova) direktno pogođeni odlukom CBK koja treba stupiti na snagu 1. februara. Nakon tog datuma svaki pokušaj transporta ili upotrebe dinara na Kosovu smatraće se krivičnim delom, što će podrazumevati zaplenu novca i pokretanje krivičnog procesa. Sa druge strane fizički je nemoguće prebaciti van Kosova sve dinarske novčanice koje su trenutno u upotrebi na toj teritoriji. Prema nekim procenama trenutno se na Kosovu nalazi najmanje 100 miliona evra u dinarskoj protivvrednosti, što je ogroman novac kako za srpsku zajednicu tako i za Kosovo uopšte.
Problem koji je nastao odlukom CBK takođe je izazvao značajnu zabrinutost međunarodne zajednice. Stejt department i nemačko ministarstvo spoljnih poslova su se oglasili sa zahtevom upućenom CBK da odloži primenu ove odluke. Za vreme Kurtijeve vladavine prištinske institucije su pokazale značajan stepen rezistentnosti na slične zahteve koji dolaze od političkog zapada. Ovoga puta ulog je mnogo veći, tiče se održivog opstanka Srba na Kosovu, što Kurtija ne pogađa previše ali podiže zabrinutost međunarodne zajednice i Beograda. Uskoro ćemo saznati da li je Janus zatvorio vrata dinaru, ili ih je širom otvorio kosovskim Srbima ka put u jednom pravcu. Stay tuned.
