Vlada Crne Gore objavila je radnu verziju Temeljnog ugovora sa Srpskom pravoslavnom crkvom (SPC), koju su načelno uskladile radne grupe Vlade Crne Gore i SPC, i koja će dalje ići radnim telima vlade u skladu sa uobičajenom procedurom.
U radnoj verziji, koju prenosi Tanjug, navodi se da država garantuje Crkvi i njenim crkveno-pravnim licima vršenje javnopravnih ovlašćenja u Crnoj Gori u skladu sa pravoslavnim kanonskim pravom i Ustavom SPC, a garantuje i nepovredivost prava svojine i državine nad manastirima, hramovima, zgradama i drugim nepokretnostima i prostorima u njenom vlasništvu, u skladu sa pravnim poretkom države.
Predviđeno je da će se u slučajevima premeštanja, iznošenja iz države ili otuđenja dobara koja predstavljaju kulturnu baštinu države, a na kojima pravo svojine ima Crkva, primenjivati odredbe zakona kojim se uređuje zaštita kulturnih dobara.
Navodi se i da Crkva ima pravo da u skladu sa Ustavom SPC osniva verske obrazovne ustanove za srednje i visoko obrazovanje sveštenika i verskih službenika.
Navodi se i da su se Crna Gora, koju zastupa Vlada Crne Gore i SPC, koju zastupa Sveti Arhijerejski Sinod SPC, sporazumele da su SPC i Crna Gora, svaka u svom polju delovanja, nezavisne i samostalne i obavezuju se da će u međusobnim odnosima u potpunosti poštovati to načelo.
Naglašava se da država Crna Gora priznaje kontinuitet pravnog subjektiviteta i u skladu sa svojim Ustavom garantuje Crkvi i njenim crkveno-pravnim licima (eparhijama, crkvenim opštinama, manastirima, zadužbinama, samostalnim ustanovama i fondovima i, prema crkvenoj nameni, pojedinim hramovima) vršenje javnopravnih ovlašćenja u Crnoj Gori u skladu sa pravoslavnim kanonskim pravom i Ustavom SPC.
“Nadležna crkvena vlast ima pravo da samostalno uređuje njenu unutrašnju organizaciju i da osniva, menja, ukida ili priznaje crkveno-pravna lica prema odredbama pravoslavnog kanonskog prava i Ustava SPC”, navodi se u tekstu.
Kako se dodaje, nadležna crkvena vlast o tim odlukama obaveštava organ državne uprave radi evidentiranja crkveno-pravnih lica u skladu sa državnim propisima, a nadležni državni organ dužan je da postupi po prijavi nadležnih crkvenih vlasti.
Država jemči Crkvi, crkveno-pravnim licima, sveštenstvu, monaštvu i vernicima, slobodu održavanja duhovnih i administrativnih veza, saglasno pravoslavnom kanonskom pravu i Ustavu SPC i to sa svojim najvišim crkvenim telima, sa drugim pomesnim pravoslavnim crkvama, kao i sa verskim zajednicama.
Poštujući slobodu veroispovesti, država priznaje Crkvi slobodu vršenja njene apostolske jevanđelske misije, posebno u pogledu bogosluženja, ustrojstva, crkvene uprave, prosvete i verske propovedi.
Navodi se da Crkva ima isključivo i neotuđivo pravo da slobodno, u skladu sa potrebama i na osnovu pravoslavnog kanonskog prava i Ustava SPC uređuje u Crnoj Gori sopstveno crkveno ustrojstvo, kao i da osniva, menja i ukida arhijerejska namesništva, crkvene opštine, parohije, manastire i druge organizacione jedinice.
Sabor SPC isključivo nadležan za izbor arhijereja u Crnoj Gori
“Sveti Arhijerejski Sabor SPC je kao najviša crkvena vlast isključivo nadležan za izbor, hirotoniju i postavljenje arhijereja u eparhijama u Crnoj Gori, kao i za osnivanje, menjanje i ukidanje eparhija u skladu sa pravoslavnim kanonskim pravom i Ustavom SPC”, navodi se u tekstu.
Bogosluženje, verski obredi i ostale verske delatnosti se obavljaju u hramovima, drugim zgradama, na grobljima i prostorima u crkvenoj svojini, kao i na javnim mestima, otvorenim prostorima i mestima vezanim za značajne istorijske događaje ili ličnosti, kaže se u tekstu.
Kako se napominje, država jemči Crkvi nepovredivost prava svojine i državine nad manastirima, hramovima, zgradama i drugim nepokretnostima i prostorima u njenom vlasništvu, u skladu sa pravnim poretkom države.
“Država se obavezuje da, u skladu sa sopstvenim pravnim poretkom, izvrši uknjižbu svih neupisanih nepokretnosti u vlasništvo Mitropolije crnogorsko-primorske, Eparhije budimljansko-nikšićke, Eparhije mileševske, Eparhije zahumsko-hercegovačke i njihovih crkveno-pravnih lica kojima pripadaju”, piše u tekstu.
Ukazuje se da samo zbog izuzetnih razloga i sa izričitim pristankom crkvenih vlasti ti objekti i prostori mogu biti korišćeni u druge svrhe.
U tim objektima i prostorima državni organi ne mogu preduzimati bezbednosne mere bez prethodnog odobrenja nadležnih crkvenih organa, “osim u slučajevima kada to nalažu razlozi hitnosti zaštite života i zdravlja ljudi”.
“Prilikom održavanja bogosluženja ili verskih obreda na javnim mestima i otvorenim prostorima (litije, hodočašća i slični crkveni obredi), nadležne crkvene vlasti će blagovremeno obavestiti državne organe koji će osigurati javni red i bezbednost ljudi i imovine”, napominje se u tekstu.
Kao neradni dani za pravoslavne hrišćane u Crnoj Gori predviđene su nedelje i verski praznici: Badnji dan, Božić i Sabor Presvete Bogorodice, Veliki Petak, Vaskrsni Ponedeljak i Prvi dan Krsne slave.
Ugovorne strane su saglasne da će zaposlenima kod poslodavca omogućiti u skladu sa aktima poslodavca korišćenje odmora u toku radnog vremena na verske praznike: Sveti Sava, Sveti Vasilije Ostroški i Sveti Petar Cetinjski, radi učestvovanja u verskom obredu.
Crkva i crkveno-pravna lica imaju pravo da nasleđuju, kupuju, poseduju, koriste i otuđuju pokretna i nepokretna dobra, kao i da stiču i otuđuju imovinu, obavljaju privredne i druge delatnosti prema odredbama pravoslavnog kanonskog prava i Ustava SPC, a u skladu sa pravnim poretkom Države.
Crkva može osnivati zadužbine i fondacije prema odredbama pravoslavnog kanonskog prava i Ustava SPC, a u skladu sa pravnim poretkom Države.
Restitucija pokretnih i nepokretnih crkvenih dobara, oduzetih ili nacionalizovanih bez pravične naknade, biće izvršena u skladu sa zakonom koji će uređivati materiju restitucije u Crnoj Gori, uz prethodni dogovor sa nadležnim crkvenim vlastima.
Ugovorne strane su saglasne da je to pitanje potrebno regulisati u razumnom roku, dok će nepokretnu i pokretnu imovinu koja treba da bude vraćena Crkvi u vlasništvo ili za koju će država obezbediti pravičnu naknadu, utvrdiće Mešovita komisija sastavljena od predstavnika strana ugovornica.
Crkva ima pravo da gradi hramove i crkvene objekte, kao i da proširuje i preuređuje postojeće, a nadležne vlasti Crne Gore će prihvatiti predlog ako nema objektivnih razloga koji su protivni javnom interesu, dodaje se u tekstu.
U tekstu se navodi da država finansijski pomaže Crkvu, naročito obnovu i očuvanje pravoslavnih verskih objekata koji imaju kulturno-istorijsku vrednost.
Država jemči Crkvi slobodu vršenja prosvetne, kulturne, naučne, informativne, izdavačke i drugih delatnosti koje su povezane sa njezinom duhovnom misijom, a u skladu sa pravnim poretkom Države.
“Crkva ima pravo da osniva i uređuje radio i televizijske stanice, a u skladu sa važećim zakonodavstvom Crne Gore”, dodaje se u tekstu radne verzije Temeljnog ugovora.
Napominje se država jemči pravo roditeljima i starateljima da svojoj deci obezbede versko obrazovanje u skladu sa sopstvenim uverenjima, a da se pravoslavna verska nastava u javnim školama može regulisati u skladu sa pravnim poretkom države.
Crna Gora jemči Crkvi pravo na pastirsku brigu o pravoslavnim vernicima u oružanim snagama i policijskim službama, zatvorima, javnim zdravstvenim ustanovama, sirotištima i svim ustanovama za zdravstvenu i socijalnu zaštitu javnog i privatnog tipa.
Crkva ima pravo da osniva dobrotvorne i socijalne ustanove i organizacije u skladu sa pravnim poretkom države i one imaju isti pravni položaj kao i državne ustanove iste namene.
Za praćenja primene Temeljnog ugovora i unapređenje saradnje ugovornih strana biće obrazovana Mešovita komisija sa jednakim brojem predstavnika i sastajaće se po potrebi, a najmanje jednom u šest meseci.
Foto: Wikimedia Commons